In het boek 'Het begin van alles' van David Graeber en David Wengrow staat te lezen dat er duizenden jaren geleden vermoedelijk al niet-hiërarchische gemeenschappen (kleine steden) waren, waar, door op verschillende manieren de taken te rouleren, iedereen betrokken bleef en gelijkwaardig meedeed. De schrijvers noemen vele plaatsen en gebieden. Om te laten zien hoe dat zou kunnen hebben gewerkt, halen de schrijvers een recent voorbeeld aan, het Baskische stadje Sainte-Engrâce. Een plaats met veel onderlinge samenwerking, waar taken door middel van meerdere roulatie-systemen werden uitgevoerd en waar iedereen in werd meegenomen. De schrijvers haalden hun informatie over Sainte-Engrâce uit het boek 'Mathematics Elsewhere' (2004) van Marcia Ascher, welk boek zich o.a. baseert op 'The circle of moutains' (1981) van onderzoeker Sandra Ott.

Citaat uit 'Het begin alles' hoofdstuk 8

"Deze moderne Baskische gemeenschappen, weggestopt in de zuidwestelijke hoek van Frankrijk, stellen zich hun gemeenschappen ook voor als een cirkelvorm, net zoals ze zichzelf voorstellen als omringd door een cirkel van bergen. Dat gebruiken ze als een manier om de ideale gelijkheid van huishoudens en familierunits te benadrukken. Het is natuurlijk onwaarschijnlijk dat de maatschappelijke afspraken van deze bestaande gemeenschappen dezelfde zijn als die van de oude Oekraïne. Desalniettemin geven ze een uitstekende illustratie van hoe dergelijke cirkelvormige structuren een deel kunnen vormen van zelfbewuste egalitaire projecten, waarin 'iedereen zowel links als rechts buren heeft. Niemand is de eerste en niemand de laatste.In het plaatsje Sainte-Engrâce, bijvoorbeeld, is de cirkelvormige sjabloon van het dorp ook een dynamisch model dat wordt gebruikt als rekenmachine, om het beurtelings uitvoeren van essentiele taken en verplichtingen per seizoen zeker te stellen. Elke zondag zal het ene huishouden twee broden zegenen in de plaatselijke kerk, er één opeten en vervolgens het andere aan hun 'eerste buren' geven (het huis rechts van hen); de week erop zullen die buren hetzelfde doen bij het huis rechts van hen, en zo kloksgewijs verder, zodat in een gemeenschap van honderd huishoudens het twee jaar zou duren om de hele cyclus te voltooien.

Zoals zo vaak met dit soort zaken, is een volledige kosmologie, een theorie van de staat van de mensheid, als het ware ingebakken: de broden worden 'zaad' genoemd, als iets wat leven geeft, ondertussen gaat de zorg voor de doden en stervenden de andere richting uit, tegen de kick in. Maar het systeem is ook de basis voor economische samenwerking. Als een van de huishoudens om welke reden dan ook niet in staat is om aan zijn verplichtingen te voldoen wanneer het aan de beurt is, treedt er een nauwgezet systeem in werking zodat buren die één, twee en soms drie plaatsen verderop zitten ze tijdelijk kunnen vervangen. Dit levert op zijn beurt het model voor vrijwel alle vormen van samenwerking. Hetzelfde systeem van 'eerste buren' en plaatsvervanging, hetzelfde seriële model van wederzijdsheid, wordt gebruikt om alles op te roepen wat meer handen nodig heeft dan een enkel gezin kan leveren: van planten en oogsten tot kaasmaken en het slachten van varkens. Derhalve kunnen huishoudens niet eenvoudig hun dagelijkse arbeid plannen in overeenstemming met hun eigen behoeften. Ze moeten ook denken aan hun verplichtingen aan andere huishoudens, die op hun beurt weer hun verplichtingen hebben naar weer andere huishoudens, enzovoort. In aanmerking nemend dat er voor sommige taken, zoals kudden verplaatsen naar weiden in de hooglanden. of hulp bij het melken, scheren en hoeden van kudden , misschien wel de inzet van tien huishoudens nodig is, en dat huishoudens het schema van vele verschillende soorten verplichtingen in evenwicht moeten houden, beginnen we een idee te krijgen van de complexiteit ervan.

Met andere woorden: dergelijke 'eenvoudige' economiën zijn zelden eenvoudig. Er komen vaak logistieke problemen bij kijken die verbluffend ingewikkeld zijn, die worden opgelost via een complex systeem van wederzijdse hulp, en alles zonder enige noodzaak voor een gecentraliseerd controlemiddel of bestuur. Baskische dorpsbewoners in dit gebied zijn bewuste voorstanders van maatschappelijke gelijkheid, in die zin dat ze vinden dat elk huishouden uiteindelijk hetzelfde is en dezelfde verantwoordelijkheden heeft als elk ander huishouden; maar in plaats van een bestuursorgaan op te richten (zoals vroegere generaties Baskische stedelingen zo fameus deden in plaatsen als Guernica), verlieten ze zich op wiskundige principes zoals rotatie, seriële plaatsvervanging en beurtwisseling. Maar het eindresultaat is hetzelfde, en het systeem flexibel genoeg om continu rekening te kunnen houden met veranderingen in het aantal huishoudens of de capaciteiten van de individuele laden ervan, wat garandeert dat gelijkwaardige relaties op de lange termijn behouden blijven, met een vrijwel volledige afwezigheid van interne conflicten."

N.B. Ingelogd op het Internet Archive zijn Mathematics Elsewhere en The circle of moutains daar te lezen. Op andere plekken op internet zijn de boeken te koop.